De beste manier om te scheiden

Als je kiest voor een ouderwetse echtscheiding voor de rechter, beland je vaak in een juridisch gevecht beheerst door wraak en woede. Zo’n ‘vechtscheiding’ zou verboden moeten zijn, vindt vrijwel elke advocaat. Hoe het anders kan, vertellen vier professionele bemiddelaars. ‘Goede echtscheidingsbemiddeling laat de partners eerst weer echt met elkaar praten.’

Mediation is de beste manier om te scheiden AllesOverScheiding’Een scheiding is geen juridisch probleem, maar een rouwproces met heftige emoties. Het is een van de schokkendste gebeurtenissen in een mensenleven’, vindt Fred Schonewille. Hij is mediator en universitair docent en onderzoeker aan de Universiteit Utrecht. ‘Van de jaarlijks ongeveer 40.000 scheidingen gaat ruim een kwart nog op de klassieke manier. Dat zou heel snel tot het verleden moeten behoren. Zo’n ‘vechtscheiding’ is mensonterend. Voor de kinderen komt het neer op kindermishandeling.’
Een vechtscheiding kost niet alleen veel energie, maar ook veel tijd en geld. Al snel zo’n 10.000 euro. Als de ex-partners tegenovergestelde eisen hebben en beiden over een goede advocaat beschikken, kunnen zij elkaar heel lang bezighouden, soms wel jarenlang. Schonewille: ‘En gedurende dat proces kom je alleen maar verder van elkaar af te staan. Uiteindelijk willen beiden op geen enkel punt nog iets toegeven. En die situatie kun je je niet veroorloven. Zeker niet als je samen minderjarige kinderen hebt. Alle betrokkenen hebben er dan nog jaren last van.’

Emoties onder controle

Voor Fred Schonewille is scheidingsbemiddeling of mediation de enige goede methode om uit elkaar te gaan. Hij past de methode toe van professor G.P. Hoefnagels, die gezien wordt als de grondlegger van de scheidingsbemiddeling in Nederland.’Het gaat erom een relatie op een goede manier af te sluiten’, benadrukt Schonewille. ‘Bij mediation zitten de partners met een derde, onpartijdige persoon aan tafel. Die zorgt ervoor dat man en vrouw, soms voor het eerst in jaren, rustig met elkaar in gesprek gaan. Rechters hebben een hekel aan huilende mensen. Bij mediators moet je huilen. Dat is een teken dat de emoties loskomen en de verwerking daarvan start. Pas als de emoties min of meer onder controle zijn, kun je goede zakelijke afspraken maken. Veel partners kunnen dan prima samen een zakelijke overeenkomst opstellen. Het verdriet blijft, maar de ex-partners kunnen hun leven na mediation weer sneller oppakken.’

‘In het begin vliegen de emoties over tafel’

Arthur de Kok, notaris en mediator:

‘Als ik de mensen ophaal uit de wachtkamer, zie ik het meestal al. Praten ze met elkaar, dan is dat een goed teken. Kijken ze wars of hangt er een gespannen sfeer, dan weet ik dat het een lastig proces wordt waarbij ik al mijn mediationtechnieken moet toepassen.
Hoe mensen in een scheiding staan, is heel divers. Je hebt partners die al een hele poos worstelen met hun relatie en dan uiteindelijk samen besluiten uit elkaar te gaan. Bij hen is bemiddeling door mij nauwelijks nodig. Aan tafel bespreken we met z’n drieën alle punten, ik stel conceptafspraken op, die stemmen we op elkaar af en er wordt getekend. Maar er zijn ook partners die het overkomt. Dan zegt bijvoorbeeld de man ineens dat hij niet meer verder wil. De vrouw zit hier vervolgens geschokt aan tafel. Dan is bemiddeling echt noodzakelijk en kan het wel zes bijeenkomsten duren voor er een convenant ligt. Vaak speelt onzekerheid over de toekomst een grote rol. Waar kom ik terecht, wat heb ik nog in mijn portemonnee, hoe gaat het met de kinderen? In het begin vliegen de emoties dan ook over tafel. Dat moet ook, dat stimuleer ik. Dan zien mensen wat er bij de ander leeft en ontstaat er meer begrip voor de situatie van de ander. Uiteindelijk komt dat het proces ten goede.
Om goede afspraken te maken, moet het verstand de emotie beheersen. Mijn vertrekpunt is de gezamenlijke belangen, die er vaak zijn. Zoals de kinderen. De meeste mensen willen hun kinderen niet de dupe laten worden. Dreigt het op een punt mis te gaan, dan kun je daar weer naar terug grijpen. Mijn rol is ook een relativerende. Vaak wijs ik stellen erop dat zij het op maar twee punten oneens zijn. Dat helpt ze te beseffen dat als ze misschien wat water bij de wijn doen, zij alle afspraken snel rond hebben. Belangrijk is ook om het stap voor stap te doen. Geeft een vrouw bijvoorbeeld een onduidelijk antwoord op een vraag, dan kan het zijn dat zij bang is om afspraken over de kinderen te maken, omdat ze nog niet weet waar zij financieel aan toe is. Dus dan vullen wij eerst de vraag over alimentatie in.
Een scheiding is ook via mediation een hele puzzel. Maar als de afspraken eenmaal staan en ondertekend zijn, is het ook voor iedereen klaar.’

‘Soms weet de een alles van de financiën en de ander niets’

Marjoleine de Boorder, advocaat en mediator gespecialiseerd in collaborative divorce:

‘In het eerste gesprek leg ik de partners uit welke methodes van scheiden er zijn. Welke methode zij uiteindelijk kiezen, laat ik aan hen. Veel mensen zien zelf ook wel dat je niet het beste wegkomt met de ouderwetse vechtscheiding. Zeker als je samen kinderen hebt. Zolang zo’n procedure duurt, hangt er een molensteen om je nek. Dat kost alleen maar negatieve energie. Je blijft omkijken in plaats van je op de toekomst te richten. Heel soms kan het nog wel een goede optie zijn. Bijvoorbeeld bij ingewikkelde of onduidelijke huwelijkse voorwaarden.
Steeds meer advocaten vinden dat de juridische procedure zo efficiënt mogelijk moet verlopen. Het verdriet, de emotie en de rouw duren vaak nog heel lang. Maar het procedureleed eromheen kan je beperken door mediation of collaborative divorce. De afspraak daarbij is de gesprekken aan tafel niet te laten escaleren. Uiteindelijk kan zo’n proces veel rust, duidelijkheid en ook voldoening geven.
Als de ex-partners geen kinderen hebben, niet zo lang getrouwd zijn en allebei financieel onafhankelijk, is mediation een snelle en goedkope oplossing. Zijn er kinderen of komen er financiële belangen bij kijken, dan kan je ook kiezen voor collaborative divorce. Een nadeel van mediation kan namelijk zijn dat er ongelijkheid is tussen de ex-partners. Vaak weet de ene partij bijvoorbeeld alles van de financiën en de ander helemaal niets. Bij collaborative divorce zitten de ex-partners aan tafel met hun eigen advocaat en is er dus sprake van gelijkheid. De advocaten vormen een team en kunnen ook deskundigen inschakelen. Zo kan een financieel deskundige hulp bieden bij ingewikkelde financiële kwesties. Een coach of psycholoog kan helpen met het verwerken van verdriet. Daarvoor is alle ruimte.
Per bijeenkomst komt één onderwerp aan bod: het ouderschapsplan, de verdeling van de goederen, de pensioenen. Het voordeel van mediation en collaborative divorce is dat je maatwerkoplossingen kunt bieden. De man kan bijvoorbeeld aan zijn ex-vrouw voorstellen om de eerste vijf jaar meer alimentatie te betalen dan hij zou moeten. Zo kan zij een opleiding doen of zich voorbereiden op de arbeidsmarkt. Ook spreken ex-partners vaker af bij elkaar in de buurt te gaan wonen, zodat ze de kinderen goed kunnen opvangen.’

‘Pas na de acceptatie kunnen we aan de juridische aspecten beginnen’

Annelies Verhoeff, advocaat en mediator:

‘De ervaring leert dat je de emotie in het begin ruim aan bod moet laten komen. Want pas als er acceptatie is van het besluit te willen scheiden, is er een goede basis voor het maken van afspraken. Ik vraag de ex-partners eerst terug te blikken naar het begin van hun relatie toen zij nog verliefd en vol verwachting waren. Vervolgens gaan we in op de vraag op welk moment in de relatie de teleurstellingen zijn ontstaan. En hoe het kwam dat ze elkaar daar niet meer over spraken. De meeste mensen wilden daaraan al eerder werken, maar wisten niet hoe.
Ik werk samen met onder meer een ontwikkelingspsycholoog, een psychotherapeut, een fiscalist en notarissen. Mochten de ex-partners daaraan behoefte hebben, dan komen zij er als mediator bij. Zonodig geven wij de ex-partners dan gezamenlijk deskundig advies en begeleiding bij het maken van keuzes die zo goed mogelijk passen bij hun omstandigheden. Bij mediation zijn de verschillen soms heel groot. De ex-partners blijven dan met het vingertje naar elkaar wijzen. Maar als je kunt bereiken dat mensen ook naar zichzelf en het standpunt van de ander kijken, dan heb je het grootste gedeelte al achter de rug. Dan ontstaan er oplossingen die zij zelf, door te luisteren naar elkaar, hebben bedacht.
Achteraf zegt bijna iedereen dat het zo jammer is dat ze niet eerder naar een mediator zijn gegaan. Dan hadden ze veel eerder met elkaar kunnen praten over teleurstellingen en verwachtingen, de inhoud van de opvoeding en financiële zaken. De meeste mensen vinden de begeleiding door de mediator een cadeautje. Door mediation kiezen de ex-partners soms weer voor elkaar. En als ze toch kiezen voor een breuk, voelen ze zich na alle gesprekken sterker in die keuze. Daarna gaan we door met het bespreken van de juridische aspecten.
Maar hoe mooi het allemaal ook klinkt, veel mensen ervaren een mediationproces als een enorme inspanning. In het proces zit dan ook vrijwel altijd een dieptepunt. Laatst was er een stel waarvan de vrouw het gezamenlijke, grote huis tijdelijk had verlaten. Zij waren al ver toen zij erachter kwam dat hij een deel van het huis inmiddels onderverhuurde, waardoor zij niet meer terugkon. Ze was woest en wilde het proces alsnog voortzetten bij de rechter. Gelukkig is dat niet gebeurd. Want mediation kost veel energie maar een procedure bij de rechter nog veel en veel meer.’