Hoe kinderen scheiding verwerken

Interview met Ingrid Henar

Volwassenen die hun partner verliezen door een scheiding hebben er hun handen aan vol hun leven weer op de rit te krijgen. Er is vaak een groot gevoel van verlies. Verdriet en rouw bestaan naast de eventuele woede of opluchting. Kinderen scheiden niet. Maar zij hebben wel te kampen met de gevolgen van de scheiding van hun ouders. En met het bijbehorende verlies.

‘Rouwverwerking is een grote mensenwoord’, zegt kinder- en jeugdpsycholoog Ingrid Henar, die ook werkzaam is als forensisch mediator. ‘Volwassenen willen dingen ‘een plaatsje geven’. Maar een kind kan niet mama links onderin en papa rechts onderin parkeren. Eenduidige uitspraken over verwerking van de scheiding bij kinderen worden bemoeilijkt doordat een kind groeit. Bij verschillende leeftijdsfasen, horen verschillende belevingen.’

De algemene opvatting dat hoe jonger het kind is, hoe minder last het van de scheiding heeft, neemt Henar niet voor waar aan. ‘Het is nog de vraag wat een kind meekrijgt, ook al is het klein’, zegt zij. ‘Ook heel jonge kinderen hechten aan routine. Als papa die de hele dag weg is het kind wel knuffelt voor hij weg gaat, is dat routine. Als dat wegvalt, mist een kind dat. Daarvoor in de plaats komen frustratie, stress of emoties.’ En wat een kind zeker meekrijgt, is ruzie. ‘We weten één ding heel zeker: dat aanhoudende ruzie tussen de ouders na de scheiding heel erg is voor een kind.’

Worsteling

Ouders die scheiden, zitten in een lastig parket, stelt de psycholoog. ‘Als partner ben je gekrenkt en heb je vaak een intense haat voor je ex-partner. Je kind, de persoon die je het meest dierbaar is, wil je niet in de buurt hebben van je ex-partner. Kinderen voelen zoiets feilloos aan. Met hun eigen worsteling beschadigen ouders hun kind. Overigens zonder dat ze er iets aan kunnen doen.’

Een kind kan verdriet hebben om verschillende redenen. Omdat het de andere ouder mist of omdat er ruzie is. Henar: ‘En ook omdat het systeem, dat bevestigde dat jij van die twee mensen bent, niet meer bestaat. Een kind is voor 50% van papa en voor 50% van mama. Doordat de ouders elkaar afwijzen, voelt het kind zich ook door elk van de ouders voor de helft afgewezen.’

Ouderlijke intuïtie

Het verdriet van een kind is vaak onzichtbaar, zegt Henar. Een kind dat zich stilletjes terugtrekt omdat het verdriet heeft, valt niet meteen op. ‘Tot en met de lagere schooltijd zie je vaak weinig opvallends aan de kinderen. Vanaf prepubertijd (10-12 jaar) kan dat omslaan in extremer gedrag zoals agressie of desinteresse. Jongens worden vaak agressiever, meisjes depressiever. En pubers neigen ernaar zich terug te trekken. Maar al deze ‘klachten’ kunnen ook voorkomen bij kinderen in een ‘normaal’ gezin. Als ouders moet je goed op je intuïtie afgaan bij het beoordelen of er iets serieus aan de hand is met je kind. Ouders kennen hun kind tenslotte het beste. Bij Albert Heijn liggen wel drie psychologiebladen en allemaal adviseren ze wat anders. Laat je ouderlijke intuïtie niet aan de kant schuiven en zoek hulp als je dat nodig vindt.’

Gebroken systeem

Als ouders op zoek gaan naar hulp voor hun kinderen bij het verwerken van verlies, is het het mooiste als zij dat gezamenlijk doen, vindt Henar. ‘Je zoekt dan hulp voor je kind en voor dat gebroken systeem van jullie. Er zijn psychologen die hier in gespecialiseerd zijn en die je verder kunnen helpen. Dat hoeft helemaal geen lang traject te zijn, maar kan wel concrete handvatten bieden.’ In de categorie ‘voorkomen is beter dan genezen’ adviseert Henar ex-partners te accepteren dat ze uit elkaar zijn, maar daarbij niet de helft van hun kind af te wijzen. ‘Een opmerking als: ‘Zo ben je net je vader (of moeder)’ is negatief voor een kind, want die andere ouder werd immers afgewezen. Daar heeft het kind verdriet om. Tegenover je ex-partner mag je van alles voelen, maar laat dat niet merken aan je kind. Ja, dat betekent dat je je altijd moet inhouden. Dat is een kunstmatige houding die het kind makkelijk herkent. En toch moet dat.’

Lydia Lijkendijk, Redacteur AllesOverScheiding.nl
Overname toegestaan met bronvermelding.