string(9) "financien"
string(15) "ouderschapsplan"
string(8) "kinderen"
string(15) "ouderschapsplan"
string(23) "procedure-echtscheiding"
string(15) "ouderschapsplan"
string(14) "relatie-emotie"
string(15) "ouderschapsplan"
Wat is een ouderschapsplan?
Leestijd: 10 minutenVoor de situatie na de scheiding zullen de ouders nieuwe afspraken moeten maken over alles wat hun kinderen betreft. Deze afspraken leggen zij vast in een ouderschapsplan. Het ouderschapsplan bevat afspraken tussen beide ouders over de verdeling van zorg- en opvoedingstaken, communicatie over de kinderen, kinderalimentatie en andere onderwerpen rondom de kinderen.
Inhoudsopgave:
Waarom een ouderschapsplan?
Ouders hebben samen het ouderlijk gezag. De scheiding verandert daar niets aan; dat is zo bij een echtscheiding en als ouders die gezamenlijk gezag hebben na samenwonen uit elkaar gaan. Wel verandert de dagelijkse praktijk. De gezinshuishouding eindigt en daarmee ook de rol- en taakverdeling tussen de ouders, die meestal op een vanzelfsprekende of toevallige manier gegroeid was.
Als ouders moet u dus een andere manier vinden om een invulling te geven aan uw ouderschap. Het vastleggen van afspraken in ouderschapsplan maakt dat u samen écht moet nadenken en spreken over deze nieuwe invulling. Dat gaat niet alleen over punten als waar de kinderen wonen of wie hoeveel alimentatie moet betalen, maar ook om andere onderwerpen. Uit ervaringen in de praktijk blijkt namelijk dat ouders tegen allerlei verrassingen aanlopen als zij hier geen afspraken over hadden. Moet u bijvoorbeeld als ouders samen naar een ouderavond? Zijn er altijd twee handtekeningen nodig? Hoe komt u tot de schoolkeuze? Wat als er een medische behandeling nodig is? Of wat als een van de ouders wil verhuizen?
Ook voor de kinderen is het van belang dat hun ouders duidelijke afspraken hebben gemaakt. Net als hun ouders willen kinderen niet verrast worden door onduidelijkheid. Duidelijkheid geeft houvast, zeker in een tijd waarin er al zoveel verandert voor een kind en waarin het moet wennen aan de nieuwe situatie. Maar ook langer na de scheiding hebben kinderen die behoefte. En – misschien nog belangrijker: kinderen willen geen onderwerp van discussie tussen hun ouders zijn.
Dat maakt een andere reden duidelijk om een goed ouderschapsplan te maken: een goed ouderschapsplan dat gemaakt is op een zorgvuldige manier beperkt de kans op conflicten. Daarover hieronder meer.
En als laatste reden: een ouderschapsplan is verplicht. Niet alleen is het menselijk en praktisch gezien verstandig een ouderschapsplan te maken, het opstellen van een ouderschapsplan is ook een wettelijk vereiste voor ouders van minderjarige kinderen, die samen het ouderlijk gezag hebben. Ouders moeten – op hoofdlijnen – laten zien hoe hun ouderschap eruit zal zien na de scheiding. Uitgangspunt van de wetgever is dat de ouders zich gezamenlijk verantwoordelijk blijven voelen voor opvoeding, verzorging en ontwikkeling van hun kind(eren).
Bij een echtscheiding ontkom je ook niet aan het maken van een ouderschapsplan: zonder ouderschapsplan is een echtscheidingsverzoek bij de rechtbank niet ‘ontvankelijk’ – de rechter neemt het scheidingsverzoek dan niet in behandeling. Dit geldt bij een huwelijk en bij een geregistreerd partnerschap. Voor samenwoners geldt de verplichting ook, maar is er geen sanctie in de wet als zij het nalaten.
Ouders die geen gezamenlijk gezag hebben, hebben niet de verplichting om een ouderschapsplan te maken. Maar ook in zo’n situatie is het wel verstandig om er een te maken ter voorkoming van onduidelijkheid of onenigheid.
Wat moet er in een ouderschapsplan staan?
In het ouderschapsplan staan alleen zaken die met de kinderen te maken hebben. Onderwerpen die alleen met de ex-partners te maken hebben, staan er dus niet in. Een aantal elementen staat verplicht in het ouderschapsplan. Dit betreft:
- de zorg en opvoeding: hoe verdeelt u de zorg- en opvoedingstaken?
- informatie en raadplegen: hoe geeft u informatie aan elkaar over uw kind, hoe vaak en hoe beslist u samen over belangrijke thema’s?
- de kostenverdeling: wie betaalt wie hoeveel kinderalimentatie?
Een ouderschapsplan dat deze elementen bevat, voldoet aan de minimum-eisen die de wet stelt. Het is echter nog geen goed ouderschapsplan. Daarvoor is ook de uitwerking van andere thema’s belangrijk, net als het proces om tot de afspraken te komen.
Een goed ouderschapsplan bestaat uit goede, duidelijke en praktische afspraken. Dat is qua onderwerpen een bredere set dan wat de wet als minimum stelt (zie hieronder).
Ook zijn goede afspraken nodig over bijvoorbeeld regelmatige evaluatie van het ouderschapsplan, wanneer afwijkingen mogelijk zijn en welk proces de ouders zullen volgen als ze het toch ergens niet over eens blijken te zijn (conflictregeling) of als ze het ouderschapsplan willen aanpassen.
Het doel is niet om ieder onderwerp op zo’n manier vast te leggen dat ouders er nooit van kunnen afwijken, maar wel om een heel duidelijke leidraad te hebben: een houvast om misverstanden en problemen te voorkomen.
De ervaring leert ook dat het helpt als de afspraken concreet zijn. Als bijna voor alles is afgesproken dat de ouders beslissingen ‘in overleg’ zullen nemen, geeft dat een grotere kans op problemen, vooral als een ouder een nieuwe partner krijgt en er een samengesteld gezin ontstaat. Als er dan bijvoorbeeld geen duidelijke vakantieverdeling is, is dat heel onpraktisch. Laat staan als beide ouders nieuwe partners met kinderen krijgen.
Minstens zo belangrijk voor het maken van een goed ouderschapsplan is een zorgvuldig proces om tot de afspraken te komen. Daarom is begeleiding van een gespecialiseerd mediator belangrijk.
Een goed ouderschapsplan bestaat uit goede, duidelijke, praktische en complete afspraken.
Ouderschapsplan opstellen
Hoe stel je dan een goed ouderschapsplan op? Welk proces ondersteunt daarbij? Een zorgvuldig proces heeft menselijke, zakelijke en juridische componenten. Alle drie moeten aan bod komen. Afstemming op de persoonlijke situatie is van belang, er is geen vastomlijnd stappenplan dat voor iedereen werkt. In onze visie wordt in een zorgvuldig proces rekening gehouden met de volgende elementen.
Doel
Allereerst is het belangrijk het doel van het ouderschapsplan goed voor ogen te hebben: een plan dat erop gericht is samen het ouderschap voort te zetten. Als ouders wilt u beiden het beste voor uw kind. Over de invulling daarvan kunt u van mening verschillen. In ieder geval is het in het belang van uw kind als de afspraken geen aanleiding geven tot conflict tussen u als ouders.
Hoe beter het gesprek over de te maken afspraken is, des te duurzamer de afspraken zijn, want dan zijn ze beter bestand tegen discussies of conflicten op termijn. Dat geldt ook voor de afstemming op uw specifieke situatie: een goed ouderschapsplan is maatwerk en geen invuloefening.
Gesprek onder begeleiding
Het gesprek voeren over afspraken over de kinderen is vaak moeilijk. Emoties spelen een belangrijke rol en de balans tussen de ouders is meestal verstoord. Het voeren van het gesprek onder begeleiding van een gespecialiseerde professional is daarom heel behulpzaam, en eigenlijk onmisbaar. Deze professional:
- zorgt voor balans in het gesprek en voor een veilige omgeving, waarin ieder kan zeggen wat hij of zij belangrijk vindt – ondanks en ook dankzij de emoties die spelen
- laat u als ouders écht nadenken over de belangrijke punten en wijst op situaties die zich voor kunnen doen in de toekomst
- heeft oog voor detail en voor uw specifieke omstandigheden
- brengt structuur aan
- signaleert als er hulp van een andere professional nodig is of pauze in het proces
- houdt de samenhang met andere onderdelen uit het scheidingsproces in de gaten
- zorgt ervoor dat de kinderen op een passende manier betrokken worden, en kan daar ook een neutrale rol spelen in direct contact met de kinderen
- zorgt voor een goede en duidelijke vastlegging van de afspraken, en voor het bijbehorende juridische proces
Deze begeleidende professional kan een scheidingsmediator of in bepaalde gevallen een echtscheidingsnotaris zijn. In de setting van de overlegpraktijk kunnen de overleg-professionals (collaborative practitioners) deze begeleiding geven.
Timing
Aan het begin van het scheidingsproces zijn de emoties vaak nog zo hoog en heeft rouw over het einde van de relatie zoveel invloed, dat het meestal niet verstandig is de gesprekken over het ouderschapsplan in de beginfase van de scheiding te voeren.
Het ouderschapsplan is een onderdeel van de scheiding en over het algemeen niet het onderdeel om mee te beginnen. Wel kan het zijn dat er tijdelijke afspraken gemaakt moeten worden, om op een later moment de uiteindelijke afspraken te maken. Of kunnen ouders verschillende regeling uitproberen.
Kinderen betrekken bij ouderschapsplan
Als u gaat scheiden, moet u uw kinderen betrekken wanneer u afspraken maakt die over hen gaan. Dat staat in de wet, maar is vooral nodig omdat het voor kinderen ook belangrijk is dat er naar ze wordt geluisterd en dat ze niet klem komen te zitten in strijd tussen hun ouders.
Bespreek als ouders samen hoe u dat doet; de begeleidend professional kan u hierbij helpen en tips geven.
Met baby’s, peuters en kleuters is dat nog niet heel letterlijk ‘betrekken bij’. Maar ook bij vrij jonge kinderen is het al van belang met hen te spreken over de veranderingen, hun wensen en hun zorgen. Een kindercoach kan hierbij helpen.
Als kinderen (iets) ouder zijn, kunnen ze directer betrokken worden bij het ouderschapsplan. In gesprek met de kinderen kunt u hen vragen naar hun behoeften en wensen. Ook kan de mediator een gesprek met de kinderen hebben. De mediator maakt aan de kinderen duidelijk dat zij niet hoeven te kiezen. Soms kan het ook bij oudere kinderen verstandig zijn een kindercoach in te schakelen.
Kinderen ouder dan 12 jaar krijgen ook van de rechter een uitnodiging voor een zogenaamd ‘kinderverhoor’ om hun mening te geven (dat wil zeggen: bij een echtscheiding – dit is niet het geval bij samenwoners). De rechter kan hier rekening mee houden als dat in het belang van het kind is, maar dat hoeft niet. Kinderen kunnen overigens niet zelf kiezen bij wie ze gaan wonen.
Ouderschapsplan vastleggen
De verschillende afspraken die de ouders over hun kinderen hebben gemaakt worden vastgelegd in het ouderschapsplan. Goede vastlegging helpt ook weer bij het voorkomen van discussie en conflicten in de toekomst.
Hiervoor raden wij u aan een jurist te raadplegen die gespecialiseerd is in het familierecht: een echtscheidingsadvocaat, –mediator of –notaris.
Beide ouders ondertekenen het ouderschapsplan. Dit plan moet ingediend worden bij het verzoek bij de rechtbank om de echtscheiding uit te spreken na een huwelijk of geregistreerd partnerschap.
Zelf ouderschapsplan maken?
In theorie is het ook mogelijk zelf in onderling overleg een ouderschapsplan op te stellen. De ervaring leert echter dat dit op langere termijn vaak tot problemen leidt. Ook als u tijdens uw relatie goed gesprekken kon voeren en afspraken kon maken, blijkt dat in praktijk rond de scheiding moeilijk te zijn. Ook heeft u als ouders een minder compleet beeld dan een professional op dit gebied, alle goede bedoelingen rond checklists, overzichten en modellen ten spijt. Situaties worden daardoor niet goed doorgedacht en het gesprek tussen de ouders is niet in voldoende diepte gevoerd, waardoor ouders toch vaak conflicten krijgen over de uitvoering van de afspraken.
Hoe lang is een ouderschapsplan geldig?
Wanneer het ouderschapsplan uitgewerkt is, dient het door beide ouders te worden ondertekend. In geval van het einde van een huwelijk of geregistreerd partnerschap wordt het plan vervolgens samen met het echtscheidingsconvenant ingediend bij de rechter.
Het ouderschapsplan blijft gelden zolang de ouders geen andere afspraken maken, bijvoorbeeld naar aanleiding van gewijzigde omstandigheden. En vanzelfsprekend hebben afspraken in het ouderschapsplan een natuurlijke einddatum:
- als de kinderen 18 jaar worden, zijn zij zelf bevoegd om beslissingen over zichzelf te nemen. Veel van de afspraken komen daarmee tot een einde, omdat het kind daar dan zelf over beslist.
- De afspraken over kinderalimentatie lopen in ieder geval door tot het kind 21 jaar is, maar moeten mogelijk wel worden aangepast als de situatie anders is. Zie daarvoor ook Alles over Kinderalimentatie.
Advies over een ouderschapsplan
Het maken van een ouderschapsplan is een ingewikkeld proces, zowel emotioneel als inhoudelijk. Wij raden daarom aan dit onder begeleiding van een professional te doen: zowel omdat dit tijdens de scheiding tot een beter gesprek leidt tussen u beiden, en ook omdat dit de kans op problemen op termijn sterk verkleint.
Een scheidingsmediator kan u hier in de meeste situaties bij helpen. In meer complexe scheidingen kan het verstandig zijn een overlegscheiding-professional in te schakelen. En in situaties waar financiële afspraken (zoals alimentatie) tussen samenwoners afdwingbaar moeten zijn, kan een echtscheidingsnotaris u van dienst zijn.
Ook kunt u natuurlijk individueel advies over uw situatie inwinnen bij een echtscheidingsadvocaat.
Verder kan het verstandig zijn ondersteuning te vragen van een relatie-coach of therapeut. Dit kan zowel individueel als samen, en ook voor neutraal advies over de kinderen.