string(9) "financien"
string(51) "gedrag-van-gescheiden-ouders-het-effect-op-kinderen"
string(8) "kinderen"
string(51) "gedrag-van-gescheiden-ouders-het-effect-op-kinderen"
string(23) "procedure-echtscheiding"
string(51) "gedrag-van-gescheiden-ouders-het-effect-op-kinderen"
string(14) "relatie-emotie"
string(51) "gedrag-van-gescheiden-ouders-het-effect-op-kinderen"
Gedrag van ouders: effect op kinderen
Leestijd: 8 minutenVerschillend conflictgedrag rondom de scheiding – en de gevolgen voor de kinderen?
Scheiden brengt stress en spanning met zich mee. Er gebeurt een heleboel, met jezelf, tussen jullie beiden en met de kinderen. Afspraken moeten worden gemaakt en er moet van alles worden geregeld. Scheiden gaat gepaard met veranderingen. Het roept bij alle gezinsleden allerlei gedachten, emoties en gedragingen op.
Het is goed om van jezelf te weten hoe je omgaat met stressvolle situaties of gebeurtenissen. En of je daarin op je partner lijkt of juist niet. De een reageert bijvoorbeeld zichtbaar emotioneel, door te huilen of te schreeuwen, een ander laat emoties minder de overhand nemen, gaat zaken regelen of oplossingen zoeken. En weer een ander gaat (uiterlijke) emoties uit de weg door bijvoorbeeld weg te lopen tijdens een moeilijk gesprek.
De manier waarop ieder van jullie hiermee omgaat rondom jullie scheiding, heeft veel invloed op jullie kinderen. Dat uit zich ook weer in gedrag van de kinderen. Hieronder geven we eerst uitleg over wat er bij jullie kan gebeuren en daarna hoe dat gedrag van de kinderen kan beïnvloeden.
Inhoudsopgave:
Gedrag van de ouders
Emoties
Emoties kunnen tijdens een periode van scheiding verwarring brengen en voor problemen zorgen. Soms durven mensen hun emoties niet te volgen en besluiten ze om hun gevoel te negeren. Bij anderen lopen de emoties tijdens een conversatie of discussie zo hoog op dat ze niet meer voor rede vatbaar zijn en niet meer in staat zijn om een goede oplossing voor een probleem te bedenken. De situatie kan dan uitmonden in een conflict.
Emoties zijn essentieel en hebben een belangrijke functie. Een emotie is namelijk een signaal dat vertelt hoe het met u gaat. Het zijn onze emoties die aanzetten tot bepaald gedrag. Als we bang zijn vertonen we vluchtgedrag, als we boos zijn, verdedigen we ons met vechtgedrag. Als we verdrietig zijn, rouwen we om iets of iemand en als we blij zijn, hebben we een tevreden gevoel en willen we alles zo behouden zoals het is.
Als je erkent dat je een emotie ervaart en daar aandacht aan geeft, kan de emotie zakken en kun je weer openstaan voor bijvoorbeeld de argumenten van de ander.
Reacties op stress of conflict
Hoe iemand over het algemeen omgaat met stress en spanning heeft ook invloed op de manier waarop diegene een conflict benadert. Als er een conflict dreigt te ontstaan, kiezen mensen vaak (onbewust) uit een van de twee volgende strategieën: terugtrekken/vermijden of aanvallen/achternazitten.
Sommige mensen hebben de neiging om zich aan een ruzie te onttrekken of disharmonie te vermijden. Zij doen dit bijvoorbeeld door de zaak te sussen, de problemen kleiner te maken, afstand te nemen of zichzelf met logische argumenten te verdedigen. Deze partners proberen om een voor hen lastige situatie hanteerbaar te maken door zich emotioneel af te sluiten en/of zich terug te trekken. Achter de strategie van het terugtrekkende gedrag kan bijvoorbeeld de angst zitten om de ander teleur te stellen.
‘Ik probeer het rustig te houden, maar ik heb het gevoel dat ik het nooit goed kan doen. Ik geef het maar op, het heeft toch geen zin.’
Andere mensen doen precies het tegenovergestelde. Zij hanteren eerder een frontale benadering. In dat geval stelt iemand zich over het algemeen krachtiger en competitiever op, als hij of zij zich niet gehoord of gezien voelt. Het doel van de persoon is vaak om in contact of op één lijn met de ander te komen of een reactie los te krijgen. Deze mensen hebben de neiging om steeds sterker aan te houden als ze het gevoel hebben dat ze niet tot de ander kunnen doordringen. Klagen, prikken, kritiek uiten of verwijten maken kunnen als middelen worden ingezet om moeilijke gevoelens (van bijvoorbeeld onzekerheid) onder controle te krijgen of te bedwingen.
“Zelfs als ik mijn stem verhef, krijg ik geen reactie. Ik voel me buitengesloten, afwezen en alleen.”
Vastzitten in een negatieve spiraal
Deze verschillen in conflictstijl kunnen zorgen voor een negatief reactiepatroon waarin jullie vast komen te zitten. Ruzies of gespannen gesprekken verlopen dan volgens een steeds terugkerend patroon. Ongeacht de inhoud van de discussie, draaien jullie op een gegeven moment kringetjes in een vicieuze cirkel en jullie lijken elkaar steeds minder te begrijpen. Het zichtbare gedrag dat ieder vertoont is een trigger voor de ander. Dit negatieve patroon kan steeds sterker en scherper worden. Uiteindelijk voelen jullie je beiden niet gehoord, gezien en begrepen.
Drie veelvoorkomende negatieve patronen
Het patroon waarin verreweg de meeste mensen bij een (dreigend) conflict terechtkomen is dat van aanvallen en terugtrekken. Waar de één zich kleiner gaat maken en gaat terugtrekken om de sfeer goed te houden, zichzelf te beschermen tegen nog meer ellende of met als doel de boosheid van de ander te laten afnemen, wordt de ander juist feller, bozer en confronterender. Het terugtrekken van de een, wakkert de boosheid van de ander aan.
Een andere combinatie is het patroon waarin beide partners elkaar beschuldigen of op een confronterende manier contact met elkaar zoeken. In dit patroon zijn mensen geneigd om in een welles-nietes discussie terecht te komen. Zij dreigen in de inhoud van een discussie te verzuipen. Vastzitten in dit patroon leidt meestal tot veel of escalerende ruzies.
Bij de derde veelvoorkomende variant gaan beide personen conflicten uit de weg door zich emotioneel of fysiek terug te trekken of af te sluiten. In dit patroon zijn mensen té voorzichtig om met elkaar over moeilijke onderwerpen of gevoelens in gesprek te gaan. Gevoelens van hopeloosheid en leegte kunnen het gevolg zijn.
Hulpmiddelen bij het oplossen van conflicten
Wat kan helpen is om je bewust te worden van de conflictstijl van jezelf en de ander tijdens – en na – het scheidingsproces en eventuele negatieve patronen leert herkennen. Als je weet hoe het patroon gecreëerd wordt en zich in stand houdt door het gedrag van jullie beiden, wordt het makkelijker om er rekening mee te houden of verandering in te brengen. Inzien hoe het werkt, is een eerste stap naar een betere samenwerking.
Wat verder kan helpen is om verantwoordelijkheid te nemen voor datgene waar je verantwoordelijk voor bent, loslaten waar je geen controle over hebt, rechtstreeks hulp vragen (niet via de ander) en de eigen belangen en behoeften duidelijk maken.
Een kind kan niet anders dan zijn gedrag aanpassen aan zijn ouders.
Hoe werkt gedrag van ouders door op kinderen?
Een kind heeft niet veel invloed op zijn omgeving. Toch probeert het om te gaan met moeilijke situaties. Als kinderen willen laten merken dat iets hen niet bevalt of ze ergens ongerust over zijn, lukt het vaak nog niet om dat op een effectieve manier te doen. Vaak begrijpen volwassenen niet wat een kind precies bedoelt. Ook kan het zijn dat de ouders zelf te emotioneel zijn en zich daardoor niet kunnen verdiepen in wat het kind wil. Sterker nog, het kan zelf zo zijn dat de ouders het (gedrag van het) kind veroordelen of afwijzen. Een kind kan dan uiteindelijk niet anders dan zich aanpassen.
Kinderen passen zich aan bij een stressvolle gebeurtenis
Kinderen kunnen zich op twee manieren aanpassen: doen wat de ouders zeggen of in verzet gaan. Beide manieren zijn niet zo effectief, maar door de afhankelijke positie die kinderen hebben ten opzichte van hun ouders, hebben ze vaak geen andere keuze. Doen wat de ouders zeggen zal over het algemeen beloond worden en in verzet gaan bestraft. Ouders vinden een kind meestal lastig als het zich verzet. Het is daarom goed te beseffen dat lastig gedrag een symptoom is van het feit dat dat er iets aan de hand is. Weerstand bij kinderen kan zich uiten in boze reacties als niet mee willen werken of isoleren en terugtrekken op de kamer. Ook kan het zijn dat kinderen heel erg hun best gaan doen, nooit nee zeggen en zich volledig aanpassen.
Van belang is om verbinding te maken. Dit betekent door de afweer van het kind heen kijken naar de diepere lagen, naar wat het kind echt beweegt en naar de behoefte die het heeft.
“Het leren kijken door de ogen van m’n kind heeft mij zo geholpen!”
Mogelijke reacties van kinderen op scheiding ouders
Reacties van kinderen op de scheiding van hun ouders kunnen uiteenlopen. Kinderen kunnen verdrietig worden, angstig of boos. Ze kunnen in verzet gaan, zich afreageren. Ze kunnen zich afgewezen voelen, eenzaam of schuldig. Bezorgdheid kan opkomen of hoop. Kinderen kunnen ineens verhoogde zelfstandigheid laten zien of zelfs opluchting ervaren.
De loyaliteit van kinderen naar ouders gaat erg ver. Kinderen vinden het heel erg als een ouder verdrietig is of boos. Ze proberen dan soms om een beetje voor hen te gaan zorgen. Dat is een normale reactie, hoe klein het kind ook is. Het kan dan ook geen kwaad, zolang het maar gezien en benoemd wordt en tijdelijk is. Als een kind zo als het ware ‘een plekje omhoog kruipt’ (door te zorgen voor de ouder in plaats van andersom) en dit langere tijd aanhoudt of zelfs structureel wordt, is dat niet gezond. Dan belemmert het de ontwikkeling van een kind.
Een kind wil het liefst dat zijn ouders ‘ouders’ blijven. Dat er ondanks de scheiding een ‘wij-gevoel’ blijft bestaan. Dat ouders worstelen met de ontvlechting en het afscheid als partners is normaal. Toch is van belang dat zij als ouders naast elkaar blijven staan.
“Gelukkig hebben mijn ouders alles met elkaar opgelost en stond ik er niet tussenin.”
Specifieke voorbeelden gedrag kinderen
Sommige gedragingen van kinderen zijn normaal, zoals bedplassen na een ingrijpende verandering of duimen van het kind om zichzelf gerust te stellen. Dat hoeft niet verkeerd te zijn. Ook rond een scheiding vertonen kinderen regelmatig bepaald gedrag dat misschien anders is dan voorheen, maar wel heel goed verklaarbaar is, of zelfs gewoon. Herkenning van zulke signalen van kinderen kan je helpen erbij stil te staan en meer inzicht te krijgen in de behoefte van je kind.
- Kinderen kunnen uit loyaliteit uitspraken doen die niet waar zijn of ze kunnen gebeurtenissen verdraaien. Dit doet het kind meestal niet om te liegen, maar kan voortkomen uit zorgzaamheid.
- Normaal in de kinderlijke ontwikkeling is dat kinderen vanaf een jaar of 7 besef krijgen van het fenomeen ‘dood’. Ze realiseren zich voor het eerst dat dingen eindig kunnen zijn. Soms kunnen kinderen van gescheiden ouders in die fase heimwee krijgen, zelfs als ze bij een ouder zijn. Om die reden kan een kind zeggen: “Ik durf niet bij papa of mama te slapen.” Sta je het als ouder toe om het kind even bang te laten zijn of moet het kind zijn angst direct overwinnen?
- Vanaf ongeveer de leeftijd van 16 jaar wordt de wereld van jongeren anders, meer toekomstgericht. Zij richten zich meer op anderen dan op het eigen gezin. Er gaat meer aandacht uit naar vriendschappen. Voor een deel is het dus gewoon dat oudere kinderen steeds meer hun eigen leven gaan leiden. Daarin kan het ook normaal zijn dat een kind meer naar zijn vader of moeder trekt. Ouders hoeven daar niet meteen een probleem van te maken. Soms heeft een kind even wat meer de energie van de ene ouder nodig.
Wat kunnen ouders doen?
Als scheidende of gescheiden ouder kunt je je kind of kinderen helpen om zo goed mogelijk met de situatie om te gaan. Wat je kind helpt is:
- Samen vertellen
- Er niet omheen draaien
- Emoties uiten zodat de kinderen dit ook doen
- Zorgen voor veiligheid
- Elkaar als ouders respecteren
- Luisteren en goed naar kinderen kijken
- Het kind geen partij maken
- Het kind niet laten kiezen
- Wensen van kinderen respecteren
- Zorgen voor regelmatig contact
- Accepteren dat kinderen stress hebben
- Huistradities in ere houden
- Verstandig omgaan met nieuwe partners
- Contact laten onderhouden met familie en vrienden van beiden
- Afspraken nakomen
Ook kan het helpen hulp te zoeken. Als je merkt dat je het moeilijk vindt hoe je ex-partner reageert, het gevoel heeft in een negatieve cirkel rond te draaien, zich niet gehoord en begrepen voelt, dan kan het zijn dat verschillende manieren om met conflict om te gaan daar een belangrijke factor in zijn.
Misschien maak je je er zorgen om dat dit invloed gaat krijgen op de kinderen, misschien merk je dat al.
Als je daar zelf lastig uitkomt, kan een relatiecoach of een relatietherapeut je daarbij helpen. Zij kunnen je helpen te begrijpen wat er gebeurt en je leren op een effectievere manier om te gaan met emoties en met de conflictstijl van de ander – zowel voor jezelf als voor je kinderen.